انواع رقص افغانی

اتن ملی
اتن کابلی
پشپو هزارگی
عرقچین کابلی
قرصک پنجشیر
افشاری
سلامی
رقص کابلستانی
رقص شاتکو نورستانی
رقص مشرقی نورستانی
رقص پامیری
رقص قطغنی
رقص بیل جنگی دهقانان
رقص چوب جنگی
رقص اسپک بدخشی
رقص خراسانی هرات
رقص سماع هرات
رقص آبشاری هرات
چوب بازی هراتی
شش کبابی
کردی هراتی
گنجشکک طلائی
گنجشکک طلائی آمریکائی
قرصک نورستانی گل کجکی دار

اَتَنِ ملی

اَتَنِ ملی یا رقص اتن از جمله رقص‌ های ملی افغانستان است. این رقص ابتدا در بین قوم پشتون ساکن افغانستان و پاکستان رایج بود. اتن ملی معمولاً بطور دسته‌ جمعی جوانان مرد یا زن اجرا می‌ شود. 

 رقص اتن ملی به‌ شکل مدور با جنباندن سر و دست به‌ طور منظم انجام می‌ شود این رقص در دوره یونانی‌ های باختر در سرزمین باستانی باختر در شمال افغانستان مروج گردیده باشد. رقص اتن در طول تاریخ اشکال گوناگون را بخود گرفته‌ است برخی از محققان میگویند که رقص اتن از روزگار زردشت بجای مانده‌ است آن‌ ها دور تا دور آتش می‌ چرخیدند و سروده‌ هایی از اوستا را می‌ خواندند که با حملات عرب و مغول‌ ها خیلی از این سنت‌ ها از بین رفته‌ اند اتن در هر منطقه نوع و حرکات گوناگون همان منطقه را دارد. انواع گوناگون اتن شامل: کابلی وردکی لوگری خوستی پکتیایی هراتی کوچیانی کوچی ختکی پشیی با سرنی و توله و نورستانی در افغانستان وجود دارد.

رقص قَرصَک پنجشیر

رقص قَرصَک پنجشیر در بین مردم تاجیک ساکن منطقه پنجشیر رواج دارد که با کف زدن و یک دایره اجرا می‌ شود. معمولاً در قرصک ده تا پانزده نفر اشتراک می‌ کنند یک نفر دایره می‌ زند و دو نفر دیگر شعر گویی می‌ کنند یا رباعی می‌ خوانند که در شروع مقام است

رقص اتن کابلی: همه می‌رقصند بعد لحظه ای توقف سپس یک نفر میرقصد و دیگران می‌نشینند.
رقص عرقچین : این نوع رقص در کابل وجود داشته ب گونه ای که یک خانم چادر نازک به‌ سر کرده دستمال رنگه را در کمر می‌بندد و آهنگ عرقچین را سروده بعد دیگران تکرار می‌ کنند.
قرصک پنجشیر
رقص افشاری : خواندن صفا صفا بارقص مخصوص اجرا می‌شود. افشاری در سه محل وجود دارد مانند افشاری نورستانی -افشاری کابلی -افشاری هرات و هزارگی.
رقص سلامی: رقص مخصوص است که رقاصه‌های افغانی در شروع رقص اجرا می‌کنند.
رقص‌های کابلستانی: عبارت از رقص‌های است که در ساز لوگری و دیگر سازها اجرا می‌شود.
رقص شاتکو نورستانی
رقص مشرقی نورستانی
رقص پامیری
رقص قطغنی : بنام رقص میده نیز یاد می‌شود.
رقص بیل جنگی: در ولایات و درمراسم نوروز اجرا می‌شود.
چوب جنگی
رقص اسپک
رقص خراسانی هرات
سماع هرات
رقص آبشاری هرات
چوب بازی هرات
شش کبابی
کردی هراتی
گنجشکک طلائی
گنجشکک طلائی آمریکائی
قرصک نورستانی / گل کجکی دار

اتن ملی در جامعه دارای اهمیت بسیاری است و در هر منطقه طرف دارای بسیاری دارد. هزاران سال قبل زمانی که انسان ها در مزارع زندگی می کردند تلاششان برآن بودند تا احتیاجات اولیه خود را رفع سازند. وقتی که بیکار می شدند و یا بالای چیزی مصروف می بودند با خود زمزمه می کردند. همین زمزمه ها اولین قدمی بود برای بیت ها و آواز به همین گونه وقتی که آنها احساس خوشی می کردند و یا از تلاش های خود راضی می شدند دست های پر از خوشی را به هم میزدند سرهای خود را حرکات موزون می دادند و بدین گونه اظهار خوشی می کردند. این حرکات همراه با رقص ها بود. همین رقص ها بعدها اشکال و انواع مختلف را به خود گرفت و هر منطقه نظربه عنعنات خود به اجرا آن می پردازند. تاریخ اتن از زمان آریانا شروع شده و مردمان سرزمین آریانا در نشست های اجتماعی خود رقص مشترک داشتند که به اسم اتن یاد می شد. اتن انواع مختلف دارد و به هر منطقه مربوط می شود. اتن آریایی از دیدگاه جنسیت به سه نوع است

اتن زنانه
اتن مردانه
اتن مشترک

در دوره ویدا اتن پیشرفت زیاد نمود اتن همراه با بیت نواخته شد. اتن بعد ها با چند هنر دیگر مانند: بیت صداها و موزیک یکجا رقم یافت برای اجرای اتن میدان های وسیع و مرکزی انتخاب شد و بشکل دایره ای آن استفاده می شد که امروز نیز بدان گونه اجرا می شود جوان های آریایی موهای دراز شان را به روغن چرب می کردند 

و به کلاه های شان به گل ها صحرایی آرایش می دادند. گروه گروه به میدان اتن می آمدند و بشکل یک حلقه به حرکات موزون با نواختن دهل بازی کنان حرکات را اجراء میکردند. وقتی که دهل سریع می شد حرکات نیز سرعت پیدا می کرد و تا هنگامی دوام می نمود که بازی کنان تاب توان آن را داشتند و مطابق صدای دهل خیزها نشتن و مکس را در هنگام اتن مراعات می نمودند. اتن در دوره آریایی ها از طرف شب و روز اجرا می شد. هنگامی که اتن از طرف شب اجرا می شد در بین حلقه اتن آتش روشن می نمودند و سایه بازی کنان در اطراف دیوار های میدان ظاهر می شد و همین سایه ها باعث دل چسپی مردم می شد در پهلوی آن آریایی ها در هنگام خوشی اتن می کردند در میدان های جنگ نیز بخاطر بجوش آوردن خون جوانان اتن می نمودند یکی از علت های پیروزی این سرزمین در جنگ ها همین بود وقتی که تجاوز گران به این سرزمین هجوم می آوردند دهل ها نواخته می شد که از آن صدا های قهر آور شنیده می شد جوانان با شمشیر ها به میدان جنگ می آمدند و خویش را آماده جنگ می دانستند. لحظات تیر شد زمان ها گذشت ولی اتن آریانا هنوز هم در فرهنگ افغانستانی ها بخش ویژه را تشکیل می دهد اتن ها در اقوام مختلف افغانستان وجود دارد و بیت های گوناگون اتن نواخته می شود. اتن یک رقص دیرینه افغانستانی ها است معمولا توسط مردها بگونه تشریفاتی اجرا می شود. عقیده بر این بود که اتن نظامیان را قبل از رسیدن به هدف به خداوند ج نزدیک می سازد. این رقص توسط مغول ها به میان آمده بود و افغانستانی ها که در سر حدات و مناطق جنوبی افغانستان وجود دارند آن را اجرا می کردند.

ماریا جمال

رقص و پایکوبی و یا اتن در تمام تمدن ها وجود دارد از کشور های افریقایی گرفته تا آسیایی اروپایی و امریکایی ریشه آن در زندگی ماقبل تمدن از صد ها هزار سال پیش در افریقا می باشد که در آن زمان انسان ها هنوز به نقاط دیگر جهان مهاجرت نکرده بودند با مهاجرت انسان ها از قاره افریقا به دیگر نقاط جهان مردم به نژاد ها اقوام و قبایل گوناگون تقسیم شدند که دارای کلتور ها عنعنا ترسم و رواج های گوناگون شدند رقص موسیقی و آواز خوانی های گوناگون نیز جزٍ کلتور شان شد اما با بمیان آمدن دین اسلام رقص و موسیقی و پایکوبی حرام تلقی شد اما در آن دورانی که عمیقاً مردم به این کلتور شان احترام قائل بودند و آیین اسلام نتوانست جلو شان را بگیرد اقلاً مسلمانان موفق شدند که رقص و پایکوبی و موسیقی زنانه و مردانه را جدا کنند و بدین ترتیب اتن زنانه و مردانه جدا شد قبل از اسلام زن ها و مردها با هم در یگ مکان اتن میکردند. آتن سال ها قبل از میلاد دربین آریایی ها مروج بود در سیصد سال قبل از میلاد دورانی که سکندر مقدونی کشور ما آمد مردم در آن دوران یکی از رقص های عنعنوی که همان آتن ملی است را انجام دادند سکندر گفت این رقص آتن است یعنی این رقص در شهر آتن که مرکز یونان است نیز صورت می گیرد بعد از دوران این رقص ملی بنام آتن و بعد آتن ملی مسما گردید کلمه اتن به سکندر بزرگ و پایتخت یونان تعلق دارد

هنر وسیله‌ ای برای پالایش و اعتلای روح آدمی به خاطر اثرگذاری بر عواطف احساسات و هوش انسانی برای انتقال معنا یا مفهوم است می‌ توان آن را مهارت خلق زیبایی دانست ریشه‌ ی واژه‌ ی هنر در زبان سانسکریت به واژه‌ ی سونره باز می‌ گردد که در زبان فارسی به‌ معنای انسان کامل و فرزانه است 

هنر شاخه‌ های مختلفی دارد مثل هنرهای تجسمی بصری که شامل نقاشی طراحی تندیس‌ گری عکاسی و… است هنرهای نمایشی از انواع رقص موسیقی زنده تئاتر سینما شعبده ‌بازی بندبازی معماری معرکه‌ گیری و … شکل گرفته است. در افغانستان اما هیچ یکی از این شاخه‌ ها به اندازه‌ ای کافی پرورش نیافته است و حتی سنت باورها و دین در تقابل با پرورش هنرهای مثل رقص قرار گرفته است

رقص چیست

تعریف هنر رقص بستگی به شرايط اجتماعی فرهنگی و معيار های زيبايی‌ شناسی هنر ورزی و باورهای هر جامعه دارد. بسیاری‌ رقص را هنر تجسم بيان تفکر و احساسات از طريق زبان بدن می‌ دانند نجیب فرزاد مسئول خانه‌ ی فرهنگ آسیا می‌ گوید رقص حرکتی است که انسان رقصنده بر مبنای حس و حرکات موزون برای ابراز حس پر شوری که بیان‌ کننده‌ ی یک حال یا درک باشد اجرا می‌ کند هنر رقص از طيف گسترده‌ ی حرکت‌ ها در قالب حرکات موزون اجرا می‌ شود مانند حرکات کاربردی در رقص فولکلور تا انواع رقص‌ های تکنيکی و هنرمندانه که بخش جدایی‌ ناپذیری از فرهنگ مردم در برخی کشور های دنیا است مثل رقص شیوا در آیین هند که معتقدند نخستین تجلی رقص رقص کیهانی شیوا نادانتا است رقصی که نشان‌ دهنده‌ ی وحدت بینیادین و تقلیدی از ریتم کائنات است شیوا در بینش هندوان با رقص خود قدرت از پرودگار را تجلی می‌ سازد رقص سماع نیز میان پیروان اهل تصوف مفهوم عرفانی دارد. گروهی گفته اند اصل سماع از آن جا است که حق تعالا گفت الست بربکم اول خطابی که از حق تعالی شنیدند و خوش‌ترین سماع آن است که از دوست شنوی رقص در بسیاری جاها جزو فرهنگ مردم است. فرهنگی که در طول تاریخ به شکل های گوناگون تکامل یافته و زیبایی پیدا کرده است اما در اسلام این زبان گویا نه تکامل یافته و نه محو شده است. بر اساس تحقیق و برخی نظرها از آن جا که در قرآن شریف تنها احکام کلی و اساسی بیان و تفصیل آن به پیامبر گرامی اسلام واگذار شده است چیزی در باره‌ ی حرام بودن رقص نیامده اما گفته شده است هر چیزی که موجب وهن دین شود و زمینه‌ ی لهو و لعب را فراهم کند نکوهیده است

جنگ ملا و مطرب

برخی مذاهب در اسلام رقص حرکت‌ های موزون را در جامعه‌ ی اسلامی حرام می‌ دانند با این تقابل هنر رقص در افغانستان در پستو خانه‌ ها جریان یافته ‌است به طوری که حتی محفل‌ های خوشی مذهبی‌ ترین خانواده‌ های افغانی نیز بدون رقص و پایکوبی بر پا نمی‌ شود

به طوری که حتی محفل‌ های خوشی مذهبی‌ ترین خانواده‌ های افغانی نیز بدون رقص و پایکوبی بر پا نمی‌ شود با این حال در فضای عمومی رقص تابو و نکوهیده است افرادی که این هنر را پرورش می‌ دهند و یا برای ابراز شادمانی در فضای خصوصی دور خود می‌ چرخند اگر در فضای مجازی ویدئوی آن‌ ها با اختیار و یا بی‌ اختیار قابل دید باشد با هجمه‌ ی بد گویی‌ ها و تکفیر مواجه خواهند شد.در چنین فضایی در غروب یک روز غبار آلود به یکی از باشگاه‌ های ورزشی شهر کابل می‌روم شهری که در آن آموزه‌ ها و اصول‌ دینی پیوسته با هنر در ستیز بوده و نگذاشته است تا کابل هویت هنری‌ اش را جدا از هویت مذهبی‌ اش پیدا کند

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *